Tổ Đỉa

Bệnh tổ đỉa (Pompholyx/ Dyshidrotic eczema) hay còn gọi là chàm tổ đỉa, là một trong những thể lâm sàng của bệnh chàm – eczema. Thuật ngữ này đề cập đến tổn thương da mãn tính, đặc trưng bởi sự xuất hiện các mụn nước dày, cứng khu trú ở lòng bàn tay, ngón tay, lòng bàn chân và ngón chân.

Tương tự như các thể chàm, chàm tổ đỉa gây ngứa ngáy âm ỉ đến dữ dội ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống, tâm lý và ngoại hình của bệnh nhân. Bệnh tổ đỉa có tính chất dai dẳng, mãn tính và dễ tái phát. Hiện tại, vẫn chưa có phương án điều trị bệnh lý này dứt điểm. Các cách chữa chủ yếu được thực hiện để kiểm soát cơn ngứa, cải thiện tổn thương da, ngăn ngừa – điều trị bội nhiễm.

Chàm tổ đỉa có biểu hiện lâm sàng tương đối đa dạng. Dựa vào tổn thương da, bệnh được chia thành 4 thể riêng biệt:

• Thể giản đơn: Là thể bệnh đặc trưng bởi sự xuất hiện của các mụn nước dày, cứng, khó vỡ và nằm sâu dưới cấu trúc da. Mụn nước có thể xuất hiện rải rác hoặc tập trung thành từng đám, cụm.
• Thể bọng nước: Thể bọng nước đặc trưng bởi sự xuất hiện các mụn nước có kích thước lớn (bằng hạt ngô) và thường khởi phát sau khi tiếp xúc với hóa chất.
• Thể nhiễm khuẩn: Thể nhiễm khuẩn có biểu hiện lâm sàng tương tự như thể giản đơn nhưng có sự xuất hiện của các mụn mủ nhỏ do bội nhiễm vi khuẩn.
• Thể khô: Chàm tổ đỉa thể khô là thể bệnh tương đối đặc biệt và ít gặp. Thể bệnh này chỉ gây đỏ da kèm khô ráp, tróc vảy và đau rát ở lòng bàn tay, bàn chân và thường bùng phát mạnh vào mùa xuân. Tổ đỉa thể khô là thể bệnh xảy ra ở những bệnh nhân đã bị bệnh trong nhiều năm. Các nốt mụn nước mọc liên tục, vỡ, tự tiêu tạo thành lớp da đỏ, khô ráp và đau rát.

Tìm hiểu định nghĩa: Bệnh Chàm Khô: Dấu Hiệu Nhận Biết Và Cách Điều Trị

Bệnh tổ đỉa có liên quan đến cơ địa dị ứng với sự tham gia của các yếu tố kích hoạt (nội sinh và ngoại sinh). Các yếu tố có khả năng bùng phát bệnh tổ đỉa, bao gồm:

• Thể địa dị ứng.
• Liên cầu khuẩn.
• Tăng tiết mồ hôi ở lòng bàn tay, bàn chân.
• Dị ứng với thuốc, hóa chất.
• Phản ứng dị ứng khi da tiếp xúc với nấm (thường là nấm kẽ chân). Tuy nhiên, cần phân biết chàm tổ đỉa với tổn thương da ở dạng bọng nước, mụn nước xuất hiện ở ngón chân, lòng bàn chân và bàn tay do nhiễm nấm và vi khuẩn.
• Căng thẳng thần kinh.
• Suy giảm hệ miễn dịch.
• Rối loạn nội tiết tố.

Xem thêm: Bệnh Tổ Đỉa Có Tự Khỏi Không? Có Điều Trị Được Không?

Bệnh tổ đỉa là một dạng của viêm da cấp tính, bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng tỷ lệ mắc bệnh ở những người trẻ thường cao hơn. Những người có nguy cơ mắc bệnh tổ đỉa cao đó là:

• Người có sức đề kháng yếu.
• Người mắc các bệnh tăng tiết mồ hôi tay chân.
• Những người tiếp xúc với tia cực tím.
• Người thường xuyên gặp căng thẳng, áp lực, mệt mỏi bị suy giảm sức đề kháng.

Đọc thêm: Bệnh Tổ Đỉa Ở Trẻ Em: Nguyên Nhân Gây Bệnh, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị

Tổ đỉa là một trong những thể chàm có triệu chứng điển hình và dễ nhận biết. Các biểu hiện phổ biến của bệnh gồm:

• Lòng bàn tay, bàn chân hoặc ngón tay, ngón chân xuất hiện các nốt mụn nước sâu, chìm khảm dưới da và được bao bọc bởi lớp da dày cứng
• Mụn nước khó vỡ, có thể mọc thành từng đám hoặc mọc rải rác, kích thước dao động khoảng 1 – 2mm. Ngoài ra, một số trường hợp có thể xuất hiện bọng nước lớn.
• Mụn nước có thể giữ nguyên kích thước hoặc lớn dần theo thời gian
• Sau khoảng vài tuần, mụn nước có xu hướng vỡ và tự tiêu hoàn toàn. Tuy nhiên, vì xuất hiện ở bàn chân và bàn tay nên đa phần mụn nước đều bị vỡ do tác động từ quá trình sinh hoạt, lao động.
• Da xuất hiện các vảy tiết màu vàng, để lộ lớp da bên dưới có màu hồng, bóng sau khi mụn nước tự tiêu
• Tương tự như các thể chàm khác, chàm tổ đỉa gây ngứa âm ỉ đến dữ dội. Một số trường hợp có thể bị đau rát trong giai đoạn mụn nước tự vỡ và rỉ dịch.
• Có thể gây biến dạng móng tay hoặc móng chân do mụn nước xuất hiện ở vùng da lân cận.

Trong trường hợp có bội nhiễm, bệnh nhân có thể gặp phải một số triệu chứng thứ phát như:

• Chân, tay phù nề, sưng tấy.
• Tổn thương da hình thành quầng đỏ kèm mụn mủ.
• Có thể sưng hạch lân cận kèm sốt nhẹ đến sốt cao.

Xem thêm định nghĩa: Mụn Bọc Là Gì? Nguyên Nhân Gây Bệnh, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị

Tương tự như viêm da cơ địa và các thể chàm khác, tổ đỉa là bệnh lý lành tính nhưng có tiến triển dai dẳng và dễ tái phát. Do tổn thương xuất hiện ở lòng bàn tay và bàn chân nên bệnh lý này ảnh hưởng không nhỏ đến ngoại hình, tinh thần và khả năng lao động của bệnh nhân. Đây cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn thứ phát trong thời điểm mụn nước vỡ, rỉ dịch.

Hiện nay, các phương pháp điều trị bệnh tổ đỉa chỉ có tác dụng giảm ngứa, đau rát và cải thiện tổn thương da. Bệnh lý này gần như không thể điều trị hoàn toàn. Do đó, bệnh thường tái phát sau một thời gian nhất định khi có các yếu tố kích thích. Với đặc tính dai dẳng, dễ tái phát và chưa thể điều trị hoàn toàn, tổ đỉa chính căn bệnh gây ra vô số phiền toái và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Tuy nhiên, bệnh lý này tương đối lành tính và gần như không tác động đến sức khỏe. Vì vậy, bệnh nhân nên giữ tâm lý lạc quan, tích cực trong điều trị và xây dựng chế độ chăm sóc đúng cách để hạn chế nguy cơ bệnh tái phát. Trong trường hợp chủ quan hoặc điều trị không đúng cách, bệnh tổ đỉa có thể bị bội nhiễm nấm, vi khuẩn khiến quá trình điều trị trở nên khó khăn và mất nhiều thời gian hơn.

Tham khảo thêm: Bệnh Chàm Là Gì? Nguyên Nhân, Biểu Hiện Và Cách Chữa Trị

Triệu chứng của bệnh khá giống với tổn thương dạng bọng nước do nhiễm nấm/nhiễm khuẩn da. Do đó, bệnh nhân cần tiến hành thăm khám để được chẩn đoán chính xác tình trạng sức khỏe.

Chẩn đoán bệnh tổ đỉa bao gồm các yếu tố sau:

• Vị trí ảnh hưởng, tổn thương lâm sàng.
• Phân biệt chàm tổ đỉa thể khô với chàm ở tay, chân.
• Xét nghiệm nấm để phân biệt với mụn nước do nấm kẽ Trichophyton rubrum.

Các mụn nước do tổ đỉa gây ra thường có xu hướng vỡ và tự tiêu sau khoảng vài tuần. Do đó, điều trị bệnh lý này chủ yếu là sử dụng thuốc để giảm ngứa ngáy và ngăn ngừa bội nhiễm. Tuy nhiên trong trường hợp mụn nước lớn, gây khó khăn khi đi lại và sinh hoạt, bác sĩ có thể chỉ định chích rạch mụn nước.

Các phương pháp điều trị bệnh tổ đỉa được áp dụng hiện nay:

Thuốc Tây chữa tổ đỉa

Các loại thuốc được sử dụng phổ biến, bao gồm:

• Dung dịch sát khuẩn: Bạc nitrat 0.5% được sử dụng ngay khi các mụn nước xuất hiện để ngăn ngừa bội nhiễm và làm dịu da.
• Các loại thuốc màu: Trong trường hợp bội nhiễm có xuất hiện các mụn mủ nhỏ, bệnh nhân có thể các loại thuốc màu như dung dịch Milian và tím Methyl 1% để tiêu diệt vi khuẩn.
• Thuốc mỡ corticoid: Khi mụn nước tự tiêu, da có xu hướng đỏ, dày sừng và ngứa ngáy. Trong giai đoạn này, nên sử dụng thuốc mỡ corticoid. Có thể dùng chế phẩm chứa corticoid kết hợp với kháng sinh để ngăn ngừa bội nhiễm.
• Thuốc kháng nấm: Trong trường hợp tổ đỉa xảy ra do nhiễm nấm, có thể dùng thuốc chống nấm dạng bôi hoặc uống (Griseofulvin).
• Thuốc kháng histamine: Thuốc kháng histamine tổng hợp được sử dụng để giảm ngứa ngáy do tổ đỉa gây ra. Ngoài ra, việc ức chế histamine cũng hỗ trợ kiểm soát tổn thương da do bệnh.
• Corticoid đường uống: Corticoid đường uống hiếm khi được sử dụng khi điều trị chàm tổ đỉa. Tuy nhiên nếu mụn nước nổi ồ ạt, kích thước lớn và gây ngứa ngáy, sưng đau nhiều, bác sĩ có thể cân nhắc dùng corticoid đường uống bổ sung.
• Kháng sinh đường uống: Kháng sinh đường uống được sử dụng trong trường hợp tổ đỉa bội nhiễm hoặc sau khi chích rạch mụn nước có kích thước lớn.

Ngoài ra trong từng trường hợp cụ thể, bác sĩ cũng có thể chỉ định thêm một số loại thuốc khác để kiểm soát và giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh. Bên cạnh đó, bệnh nhân có thể dùng kèm với các viên uống tăng cường sức đề kháng (vitamin C, E, kẽm,…) để nâng cao thể trạng và rút ngắn thời gian điều trị.

Xem thêm: Review TOP 10+ Loại Thuốc Kem Bôi Trị Tổ Đỉa Tốt Nhất Hiện Nay

Quang trị liệu

Tương tự như các thể chàm khác, tổ đỉa cũng có thể được điều trị bằng liệu pháp ánh sáng. Phương pháp này sử dụng thiết bị tạo ra tia UVA hoặc UVB nhân tạo nhằm ức chế các chất trung gian, yếu tố tiền viêm và điều hòa chức năng của các tế bào miễn dịch. Liệu pháp ánh sáng có khả năng giảm viêm, cải thiện cơn ngứa và phục hồi hàng rào bảo vệ da.

Quang trị liệu mang lại hiệu quả chậm hơn so với sử dụng thuốc và thường phải áp dụng liên tục trong một vài tháng. Do đó, phương pháp này thường được chỉ định trong trường hợp không có đáp ứng với điều trị bằng thuốc hoặc gặp phải tác dụng phụ nghiêm trọng do lạm dụng thuốc trong thời gian dài.

Liệu pháp ánh sáng được đánh giá là phương pháp khá an toàn. Tuy nhiên, phương pháp này vẫn tiềm ẩn một số rủi ro như lão hóa da, da đen sạm, cháy nắng và hình thành u ác tính (rất hiếm gặp).

Ngoài điều trị bằng Tây y, nhiều bệnh nhân lựa chọn chữa bệnh tổ đỉa bằng Đông y và các cây thuốc nam. Các phương pháp này được đánh giá có độ an toàn cao hơn nhưng hiệu quả khá chậm và hạn chế. Do đó, bệnh nhân nên cân nhắc về giai đoạn phát triển của bệnh và mức độ triệu chứng để lựa chọn hướng điều trị thích hợp.

Tham khảo thêm: TOP 7 Thuốc Điều Trị Tổ Đỉa Của Nhật Hiệu Quả, Giảm Ngứa Tức Thì 2024

Bệnh nhân nên kết hợp với một số biện pháp chăm sóc để giảm nhẹ triệu chứng và hỗ trợ phòng ngừa bệnh tái phát như sau:

• Tránh chà xát và gãi cào vào vùng da tổn thương. Thói quen này có thể khiến mụn nước bị vỡ, trợt loét và có nguy cơ bội nhiễm cao. Bên cạnh đó, tác động cơ học còn kích thích hệ miễn dịch phóng thích chất trung gian gây dị ứng, yếu tố tiền viêm khiến tổn thương da lan rộng và nghiêm trọng hơn.
• Giữ gìn vệ sinh vùng da tổn thương để phòng ngừa bội nhiễm. Tuy nhiên, cần tránh sử dụng xà phòng hay các sản phẩm rửa tay chứa nhiều chất tẩy rửa, hương liệu và độ pH cao.
• Giữ da khô thoáng, tránh để tiết mồ hôi quá mức. Với người bị đổ nhiều mồ hôi tay chân, nên sử dụng bột talc và dùng giấy thấm dầu để đảm bảo da thông thoáng.
• Sử dụng ủng và mang bao tay khi tiếp xúc với các loại hóa chất, dung dịch có tính kiềm hoặc axit.
• Chú ý dưỡng ẩm da nếu da khô ráp, bong tróc và sần sùi – đặc biệt là với bệnh tổ đỉa thể khô.
• Kiểm soát căng thẳng và chủ động phòng ngừa các bệnh viêm nhiễm hô hấp, nhiễm trùng da. Các yếu tố này đều có vai trò kích hoạt và làm nghiêm trọng các triệu chứng của bệnh tổ đỉa.
• Ăn uống khoa học, hạn chế thực phẩm dễ gây dị ứng, rượu bia, đồ uống chứa caffeine,… Bên cạnh đó, nên tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc để cải thiện sức khỏe. Khi thể trạng khỏe mạnh, nguy cơ bùng phát các bệnh viêm da mãn tính sẽ giảm đi đáng kể.
• Giữ gìn vệ sinh cơ thể để hạn chế nguy cơ nhiễm nấm – một trong những yếu tố gây ra bệnh tổ đỉa.

Chàm tổ đỉa là bệnh da liễu khá phổ biến. Mặc dù chỉ gây tổn thương ngoài da nhưng bệnh có đặc tính dai dẳng và đi kèm với triệu chứng ngứa ngáy âm ỉ đến dữ dội. Do đó, bệnh nhân cần tích cực điều trị và chủ động thực hiện các biện pháp chăm sóc để cải thiện và phòng bệnh tái phát.

Có thể bạn quan tâm

• Bị Tổ Đỉa Khi Mang Thai: Dấu Hiệu Nhận Biết Và Cách Xử Lý
• Hướng Dẫn Cho Bạn Cách Chữa Tổ Đỉa Bằng Lá Lốt Đơn Giản Hiệu Quả