Trào ngược dịch mật là tình trạng dịch mật từ tá tràng trào ngược lên dạ dày hoặc thậm chí là thực quản. Bệnh có triệu chứng tương tự như chứng trào ngược axit dạ dày nhưng khác biệt về nguyên nhân và phương pháp điều trị.
Trào ngược dịch mật là gì?
Dịch mật là chất lỏng có màu vàng, hơi xanh, độ pH kiềm (dao động từ 7 – 7.7), vị đắng và được tiết ra từ gan. Trung bình mỗi ngày gan sản xuất khoảng 700 – 800ml dịch mật và dịch được dự trữ trong túi mật. Khi ăn uống, túi mật co bóp vận chuyển dịch vào tá tràng để tiêu hóa chất béo, hấp thu các vitamin tan trong dầu như K, E, D, A, kích thích nhu động ruột,…
Thông thường, môn vị (phần cuối của dạ dày) hoạt động tương tự như van 1 chiều ngăn không cho dịch mật cùng với thức ăn từ tá tràng trào ngược lên trên. Tuy nhiên vì một số nguyên nhân, van môn vị có thể bị hở dẫn đến hiện tượng trào ngược dịch mật lên dạ dày. Trong trường hợp cơ vòng thực quản dưới (LES) không đóng kín, dịch mật có thể trào ngược lên thực quản.
Tóm lại, trào ngược dịch mật là tình trạng dịch mật ở tá tràng trào ngược lên dạ dày hoặc thậm chí là thực quản. Bệnh lý này có thể đi kèm với chứng trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Tuy nhiên, đây là hai bệnh lý riêng biệt có nguyên nhân và cách điều trị khác nhau.
Khác với chứng trào ngược axit dạ dày, trào ngược dịch mật thường không thể thuyên giảm sau khi thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt. Để kiểm soát bệnh hoàn toàn, bệnh nhân cần can thiệp các phương pháp y tế (dùng thuốc, phẫu thuật) kết hợp với tổ chức lại lối sống.
Tham khảo thêm: Trào ngược họng thanh quản là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Nguyên nhân gây trào ngược dịch mật dạ dày
Nguyên nhân trực tiếp gây nên chứng bệnh này là do van môn vị không đóng lại đúng cách. Trong một số trường hợp, bệnh nhân cũng có thể bị hở cơ thắt thực quản dưới, gây ra tình trạng dịch mật trào lên dạ dày sau đó di chuyển ngược lên thực quản hoặc thậm chí là thanh quản và khoang miệng.
Bất thường ở van môn vị được cho là có liên quan đến những nguyên nhân sau:
1. Loét dạ dày tá tràng
Loét dạ dày tá tràng là bệnh tiêu hóa phổ biến hiện nay. Bệnh lý này xảy ra khi niêm mạc dạ dày và phần đầu ruột non (tá tràng) hình thành ổ viêm loét. Theo thời gian, vết loét có thể khiến cơ môn vị bị suy yếu dẫn đến chứng trào ngược dịch mật.
2. Biến chứng sau phẫu thuật cắt dạ dày
Phẫu thuật cắt dạ dày thường chỉ định trong trường hợp thủng dạ dày, ung thư dạ dày hoặc phát hiện tế bào dạ dày có nguy cơ ác tính hóa (tiền ung thư). Mặc dù có thể kiểm soát bệnh lý nhưng phẫu thuật tiềm ẩn nhiều rủi ro và biến chứng. Trong đó, trào ngược dịch mật là biến chứng tương đối phổ biến.
Nguyên nhân có thể là phẫu thuật dạ dày khiến cho van môn vị bị suy yếu và hoạt động không ổn định. Tình trạng này tạo điều kiện cho dịch mật trào ngược lên dạ dày và những cơ quan phía trên.
3. Do phẫu thuật cắt túi mật
Cắt túi mật được chỉ định trong trường hợp viêm tụy, viêm túi mật, sỏi mật nằm trong ống mật hoặc túi mật. Khi túi mật được cắt bỏ, gan chỉ tiết dịch mật vào các bữa ăn để tiêu hóa và hấp thu vitamin, chất béo. Do đó, thay vì dự trữ trung gian qua túi mật, dịch mật sẽ được gan tiết trực tiếp đến tá tràng.
Một số nghiên cứu cho thấy, cắt bỏ túi mật khiến gan tiết dịch mật nhiều hơn bình thường. Vì không có túi mật dự trữ nên toàn bộ dịch mật sẽ được vận chuyển trực tiếp xuống ruột non, hệ quả là gây trào ngược dịch lên dạ dày và thực quản.
Đọc thêm: Trào Ngược Dạ Dày Vào Ban Đêm: Cách Nhận Biết, Điều Trị Và Phòng Ngừa
Nhận biết bệnh trào ngược dịch mật
Trào ngược dịch mật có triệu chứng tương tự như bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Ở một số trường hợp, hai bệnh lý này có thể xảy ra đồng thời.
Các triệu chứng thường gặp của bệnh trào ngược dạ dày dịch mật:
- Đau vùng thượng vị, mức độ đau thường nghiêm trọng hơn so với viêm loét dạ dày và trào ngược thực quản
- Nôn ra dịch có màu vàng hoặc xanh
- Chua hoặc đắng miệng
- Ợ nóng
- Có cảm giác nóng rát ở vùng ngực, sau đó lan dần đến cổ họng
- Đôi khi gây khàn giọng và ho khan
- Bụng cồn cào, khó chịu, đầy hơi, chướng bụng
- Chậm tiêu
Khi bệnh kéo dài có thể khiến bệnh nhân bị sụt cân do ăn uống kém hoặc giảm hấp thu chất béo cùng với các loại vitamin tan trong dầu.
Tham khảo thêm: Trào Ngược Dạ Dày Gây Viêm Lưỡi, Trắng Lưỡi Và Cách Chữa Hiệu Quả
Trào ngược dịch mật có nguy hiểm không?
Trào ngược dịch mật là bệnh lý tiêu hóa ít gặp hơn so với trào ngược dạ dày và viêm loét dạ dày tá tràng. Trên thực tế, bệnh lý này ít khi đe dọa đến sức khỏe. Thông thường, dạ dày có lớp nhầy bảo vệ nên dịch mật không thể gây tổn thương các tế bào biểu mô.
Tuy nhiên, dịch mật có độ pH kiềm trong khi dịch vị dạ dày có độ pH axit. Tình trạng trào ngược xảy ra thường xuyên có thể ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa của dạ dày dẫn đến tình trạng chậm làm rỗng thức ăn và gây áp lực lên cơ vòng thực quản dưới (LES). Vì vậy sau một thời gian tiến triển, trào ngược dịch mật thường gây trào ngược dạ dày thực quản.
Khác với dạ dày, niêm mạc thực quản không có chất nhầy bảo vệ. Khi dịch vị cùng với dịch mật trào ngược lên, cơ quan này có thể bị viêm, loét hoặc thậm chí là Barrett thực quản – dấu hiệu tiền ung thư. Vì vậy nếu không điều trị sớm và đúng cách, bệnh có thể gây ra các biến chứng sau:
- Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Hiện tượng trào ngược kéo dài làm chậm tốc độ tiêu hóa của dạ dày và khiến thức ăn ứ đọng trong thời gian dài dẫn đến tăng áp lực lên cơ vòng thực quản dưới (LES). Nếu không cải thiện, cơ quan này có thể bị suy yếu khiến cho dịch vị, axit dạ dày và thức ăn trào ngược lên thực quản.
- Barrett thực quản: Hiện tượng trào ngược axit dạ dày cùng với dịch mật lên thực quản trong thời gian dài có thể gây viêm, loét thực quản. Tình trạng này tiến triển dai dẳng có thể khiến tế bào biểu mô của thực quản biến đổi bất thường (Barrett thực quản). Trong một số ít trường hợp, Barrett thực quản có thể phát triển thành ung thư thực quản.
- Suy nhược, sụt cân: Trào ngược dịch mật có thể gây nôn ói thường xuyên sau khi ăn. Tình trạng này kéo dài khiến cho bệnh nhân ăn uống kém, sụt cân và suy nhược. Ngoài ra, chứng trào ngược còn có thể bùng phát vào ban đêm gây ảnh hưởng đến giấc ngủ. Về lâu dài, cả sức khỏe và tinh thần của bệnh nhân đều bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Trào ngược dịch mật có thể được kiểm soát nếu thăm khám và điều trị sớm. Tuy nhiên không giống như trào ngược axit dạ dày, bệnh lý này không thể cải thiện hoàn toàn bằng cách thay đổi lối sống. Vì vậy, bệnh nhân cần sắp xếp thời gian đến bệnh viện để được thăm khám và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.
Tham khảo thêm: Trào Ngược Dạ Dày Ở Trẻ Em: Nguyên Nhân, Cách Nhận Biết Và Điều Trị Hiệu Quả
Chẩn đoán bệnh trào ngược dịch mật
Trào ngược dịch mật có thể bị nhầm lẫn với bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Do đó, trước khi điều trị, bệnh nhân cần tìm gặp bác sĩ để được khám và chẩn đoán bệnh.
Chẩn đoán bệnh bao gồm các kỹ thuật sau:
- Thăm khám lâm sàng: Khai thác tiền sử bệnh lý, phẫu thuật, triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải,…
- Nội soi dạ dày tá tràng: Nội soi là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán bệnh trào ngược, đồng thời giúp phát hiện thêm một số vấn đề bất thường ở các cơ quan tiêu hóa như viêm thực quản, loét dạ dày tá tràng,… Tuy nhiên, kỹ thuật này chỉ có thể phát hiện bệnh khi dịch mật trào ngược trong thời điểm soi nên vẫn có hạn chế trong một số trường hợp.
- Điều trị thử nghiệm: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể không chẩn đoán phân biệt được trào ngược dịch mật với trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Lúc này, bác sĩ sẽ cho bệnh nhân dùng thuốc chữa GERD trong vài tuần. Nếu triệu chứng không thuyên giảm, bệnh nhân sẽ được tiến hành các phương pháp điều trị bệnh.
- Các kỹ thuật khác: Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể được chỉ định một số kỹ thuật khác như đo độ pH trong 24 giờ, đo trở kháng thực quản, chụp X-Quang cản quang,…
Có thể bạn quan tâm: Xét Nghiệm Trào Ngược Dạ Dày: Thông Tin Về Chi Phí, Địa Chỉ Khám Bệnh
Các phương pháp điều trị bệnh trào ngược dịch mật
So với trào ngược dạ dày thực quản, bệnh trào ngược dịch mật khó điều trị hơn. Vì vậy để kiểm soát bệnh lý này, cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Trong trường hợp nặng và không có cải thiện khi điều trị nội khoa, bệnh nhân sẽ được xem xét phẫu thuật.
1. Sử dụng thuốc
Sử dụng thuốc là phương pháp được ưu tiên trong điều trị trào ngược. Phương pháp này có thể làm giảm một số triệu chứng của bệnh, từ đó giúp bệnh nhân dễ dàng hơn khi ăn uống và hỗ trợ cải thiện chất lượng cuộc sống.
Các loại thuốc được sử dụng trong điều trị bệnh trào ngược dịch mật:
- Acid Ursodeoxycholic: Acid Ursodeoxycholic là loại thuốc được sử dụng khá phổ biến khi điều trị trào ngược dịch mật. Thuốc có tác dụng cải thiện một số triệu chứng lâm sàng như đau bụng, buồn nôn, nôn ói dịch mật sau khi ăn,… Tuy nhiên, loại thuốc này có thể gây ra một số tác dụng phụ như tiêu chảy, ngứa da, phát ban, tiêu chảy.
- Cholestyramine: Thuốc Cholestyramine có tác dụng tăng thải axit mật qua phân nên được sử dụng để cải thiện các triệu chứng do bệnh trào ngược gây ra. Ngoài ra, với cơ chế tăng thải trừ axit mật, thuốc còn có tác dụng giảm tổng hợp lipid (chất béo).
- Cisapride: Cisapride thường được dùng cho trẻ nhỏ bị trào ngược dịch mật. Thuốc có tác dụng tăng vận động dạ dày để rút ngắn thời gian thức ăn tồn đọng trong cơ quan này. Thuốc được sử dụng để cải thiện các triệu chứng do trào ngược dịch mật và trào ngược axit dạ dày – đặc biệt là những trường hợp bùng phát mạnh về đêm.
- Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Thuốc ức chế bơm proton (Omeprazole, Esomeprazole, Rabeprazole,…) cũng có thể được dùng để điều trị bệnh. Thuốc có tác dụng ức chế tiết dịch vị, từ đó giảm các triệu chứng do dịch mật trào ngược lên thực quản và hỗ trợ làm lành vùng niêm mạc thực quản bị viêm xước, loét.
Trên thực tế, sử dụng thuốc cho hiệu quả khá hạn chế khi điều trị trào ngược dịch mật. Vì vậy, bệnh nhân nên kết hợp với lối sống khoa học để hỗ trợ quá trình điều trị.
Có thể bạn quan tâm: TOP 9 Thuốc Trào Ngược Dạ Dày Của Mỹ Được Chuyên Gia Khuyên Dùng
2. Phẫu thuật
Phẫu thuật được cân nhắc khi triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn ngay cả khi đã dùng thuốc và điều chỉnh lối sống. Ngoài ra, can thiệp ngoại khoa cũng được xem xét trong trường hợp phát hiện dấu hiệu tiền ung thư ở dạ dày hoặc thực quản.
Các phương pháp phẫu thuật có thể được áp dụng cho bệnh nhân:
- Phương pháp antireflux: Phương pháp antireflux được thực hiện bằng cách lấy một phần dạ dày khâu xung quanh cơ vòng thực quản nhằm phục hồi chức năng co thắt. Khi chức năng của cơ quan này được cải thiện, dịch mật cùng với dịch vị bên trong dạ dày không thể trào ngược lên thực quản và khoang miệng.
- Phương pháp Roux-en-Y: Phương pháp này được thực hiện bằng cách dẫn ống mật nối chung với hỗng tràng để dẫn dịch mật vào hỗng tràng thay vì vận chuyển đến tá tràng như trước. Phương pháp Roux-en-Y có thể cải thiện từ 50 – 90% triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải.
Phẫu thuật thường có chi phí cao hơn so với các phương pháp bảo tồn. Hơn nữa, can thiệp ngoại khoa cũng tiềm ẩn không ít rủi ro và biến chứng. Do đó, bệnh nhân nên tích cực điều trị và chăm sóc đúng cách để kiểm soát bệnh trong giai đoạn đầu. Tránh tình trạng để bệnh chuyển biến nặng dẫn đến tăng nguy cơ phải can thiệp phẫu thuật.
Đọc thêm: Tìm hiểu Danh Sách TOP 18 Địa Chỉ Chữa Trào Ngược Dạ Dày Tốt Nhất Cho Bạn
3. Điều chỉnh thói quen
Tương tự như các chứng bệnh tiêu hóa khác, bệnh trào ngược dịch mật chịu tác động từ thói quen ăn uống và sinh hoạt. Bên cạnh các phương pháp y tế, bệnh nhân cũng có thể cải thiện triệu chứng của bệnh thông qua lối sống khoa học và lành mạnh.
Để góp phần đẩy lùi các triệu chứng của bệnh trào ngược dịch mật, bệnh nhân nên thay đổi một số thói quen như:
- Sử dụng gối chống trào ngược để hạn chế tình trạng dịch mật trào ngược lên dạ dày và thực quản. Biện pháp này có thể ngăn ngừa tình trạng trào ngược vào ban đêm, qua đó giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ và nâng cao sức khỏe của bệnh nhân.
- Ăn chậm nhai kỹ và chia nhỏ bữa ăn (4 – 6 bữa/ ngày) để giảm áp lực lên van môn vị và cơ vòng thực quản dưới. Ngoài ra, thói quen này còn giúp dạ dày và đường ruột hấp thu tối ưu chất dinh dưỡng có trong các loại thực phẩm.
- Nên đứng thẳng hoặc đi lại nhẹ nhàng sau khi ăn khoảng 15 – 30 phút. Đồng thời không nên nằm sau khi ăn mà cần chờ ít nhất 2 – 3 giờ đồng hồ để dạ dày và tá tràng tiêu hóa hoàn toàn các loại thực phẩm.
- Không hút thuốc lá, dùng rượu bia và hạn chế sử dụng đồ uống chứa caffeine. Các thói quen này đều kích thích tăng tiết axit và làm nghiêm trọng triệu chứng của bệnh trào ngược dịch mật.
- Dịch mật được bài tiết khi cơ thể hấp thu chất béo và các vitamin tan trong dầu. Vì vậy để ngăn trào ngược dịch mật, bệnh nhân nên hạn chế dùng các thực phẩm chứa nhiều chất béo (thức ăn nhanh, nội tạng, mỡ động vật,…). Thay vào đó, nên dùng các thực phẩm giàu chất xơ và chứa lượng đạm vừa phải để giảm áp lực lên van môn vị.
- Giảm cân nếu bị thừa cân – béo phì. Theo các nghiên cứu, giảm cân có thể giảm áp lực lên các cơ quan tiêu hóa và góp phần cải thiện triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày, trào ngược dịch mật đáng kể.
- Dành 30 phút tập thể dục mỗi ngày có thể cải thiện hoạt động tiêu hóa, đồng thời phục hồi chức năng của van môn vị và cơ vòng thực quản dưới. Duy trì chế độ tập luyện hợp lý có tác dụng giảm nhẹ các triệu chứng do trào ngược dịch mật gây ra như trớ thức ăn, nôn ra dịch mật, đau bụng,…
Đọc thêm: Trào Ngược Dạ Dày Ăn Rau Gì Tốt? Các Loại Rau Củ Quả Người Bệnh Nên Bổ Sung
Phòng ngừa bệnh trào ngược dịch mật
Không có biện pháp phòng ngừa chứng bệnh này hoàn toàn. Tuy nhiên, nguy cơ mắc bệnh có thể giảm đi đáng kể nếu xây dựng lối sống khoa học và lành mạnh.
Các biện pháp giúp phòng ngừa trào ngược dịch mật:
- Hạn chế dùng các loại thực phẩm giàu chất béo, gia vị cay nóng, socola,… Đồng thời cần tránh dùng rượu bia, thức uống có gas và đồ uống chứa caffeine.
- Không hút thuốc lá (kể cả thuốc lá điện tử).
- Kiểm soát cân nặng thông qua chế độ dinh dưỡng và tập luyện khoa học.
- Giảm căng thẳng thần kinh có thể ngăn ngừa chứng trào ngược dạ dày và trào ngược dịch mật. Để hạn chế stress, bệnh nhân cần tránh thức khuya, ngủ đủ giấc và nghỉ ngơi hợp lý.
- Tuyệt đối không nằm và vận động mạnh ngay sau khi ăn. Nên ăn tối sớm và kê đầu cao khi ngủ để ngăn hiện tượng trào ngược.
Phần lớn những tình trạng trào ngược dịch mật nhẹ, mới chớm ở giai đoạn đầu chỉ cần điều chỉnh lại chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh thì sẽ tự khỏi. Nhưng các chuyên gia khuyến cáo bệnh nhân nên đến thăm khám tại các cơ sở y tế để tìm ra nguyên nhân, điều trị dứt điểm, tránh tái phát về sau.
Có thể bạn quan tâm
- Tham Khảo TOP 12 Thuốc Trị Trào Ngược Dạ Dày Cho Bà Bầu Tốt Nhất Hiện Nay
- Bị Trào Ngược Dạ Dày Nằm Nghiêng Được Không? Chuyên Gia Tư Vấn
