Viêm Mũi Vận Mạch

Viêm mũi vận mạch (viêm mũi vô căn) là tình trạng khá phổ biến. Bệnh lý này đặc trưng bởi triệu chứng nghẹt mũi, chảy nước mũi dai dẳng… nhưng không tìm thấy nguyên nhân cụ thể. Điều trị có nhiều lựa chọn như dùng thuốc, phẫu thuật tùy theo từng trường hợp.

Viêm mũi vận mạch là gì?

Viêm mũi vận mạch là một trong những loại viêm mũi không dị ứng thường gặp nhất. Thuật ngữ này đề cập đến tính trạng viêm mũi không có nguyên nhân rõ ràng. Bệnh thường được chẩn đoán sau khi đã loại trừ các nguyên nhân như dị ứng, nhiễm trùng do virus, vi khuẩn và nấm.

Về cơ bản, viêm mũi vận mạch có triệu chứng khá giống với các dạng viêm mũi khác như nghẹt mũi và chảy nước mũi dai dẳng. Một số triệu chứng khác có thể đi kèm như ngứa mũi, đau nhức mũi, khô mũi, giảm khứu giác…

Do không thể xác định nguyên nhân nên điều trị vẫn còn nhiều hạn chế. Sinh lý bệnh phức tạp được cho là có liên quan đến việc mất cân bằng giữa hệ thống giao cảm và phó giao cảm trên niêm mạc mũi.

Đối với viêm mũi vận mạch, ngoài biểu hiện lâm sàng, không thể tìm thấy bất cứ dấu hiệu nào thông qua các kỹ thuật cận lâm sàng từ xét nghiệm tế bào học, xét nghiệm IgE, tiêm dị nguyên dưới da… Do đó, quá trình chẩn đoán sẽ mất khá nhiều thời gian và thường phải loại trừ tất cả các dạng viêm mũi trước khi đưa ra chẩn đoán này.

Biểu hiện của bệnh viêm mũi vận mạch

Như đã đề cập, các triệu chứng của viêm mũi vận mạch khá giống với viêm mũi dị ứng thông thường. Các biểu hiện này được cho là do sự nhạy cảm quá mức của hệ thần kinh đối giao cảm trong niêm mạc mũi.

Các triệu chứng thường gặp của bệnh viêm mũi vận mạch bao gồm:

• Ngứa mũi
• Nghẹt mũi
• Chảy nước mũi
• Đỏ mũi, khô mũi

Các triệu chứng của viêm mũi vận mạch thường có tính chất dai dẳng, kéo dài khoảng vài tuần và thậm chí là vài tháng. Tuy mức độ không quá nghiêm trọng nhưng các triệu chứng này ảnh hưởng đáng kể đến giấc ngủ, sinh hoạt và công việc hằng ngày.

Đọc thêm: Cách Phân Biệt Viêm Mũi Vận Mạch Và Viêm Mũi Dị Ứng? Những Thông Tin Bạn Cần Biết

Nguyên nhân gây viêm mũi vận mạch

Viêm mũi vận mạch không có nguyên nhân rõ ràng như viêm mũi dị ứng hay các loại viêm mũi khác. Tuy nhiên, sau nhiều nỗ lực nghiên cứu, các chuyên gia nhận thấy, sinh lý bệnh liên quan đến việc mất cân bằng điều hòa giữa dây thần kinh giao cảm và đối giao cảm ở niêm mạc mũi.

Hiện tượng này sẽ kích thích tuyến dưới niêm mạc mũi tăng tiết chất nhầy và tăng tính thấm thành mạch. Qua đó làm phát sinh các triệu chứng như nghẹt mũi, chảy nước mũi dai dẳng. Vì có liên quan đến các chất dẫn truyền thần kinh phó giao cảm và giao cảm (norepinephrine, neuropeptide, acetylcholine…) nên viêm mũi vận mạch thường có xu hướng nặng hơn khi tâm lý căng thẳng, stress.

Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây ra bệnh viêm mũi vận mạch vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, một vài yếu tố nguy cơ đã được chỉ ra.

Các yếu tố nguy cơ gây ra bệnh viêm mũi vận mạch:

• Độ tuổi dưới 20
• Thay đổi nội tiết tố trong thời gian mang thai, sau khi sinh, sử dụng thuốc ngừa thai hoặc do mắc phải các bệnh liên quan đến hormone như hội chứng suy giáp…
• Sinh sống trong môi trường ô nhiễm, nhiệt độ và độ ẩm thay đổi thường xuyên, chất lượng không khí kém…
• Thường xuyên tiếp xúc với hóa chất, thuốc lá, khí thải…
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc như thuốc hướng thần, thuốc điều trị cao huyết áp, thuốc giảm đau cơ chế thần kinh…
• Thay đổi cảm xúc mạnh mẽ (stress, sang chấn…)
• Thức khuya, hệ miễn dịch suy giảm…
• Hít phải các mùi mạnh như mùi sơn, mực, nước hoa…
• Chấn thương mũi
• Ảnh hưởng của bệnh trào ngược dạ dày, viêm xoang…

Viêm mũi vận mạch có nguy hiểm không? Có chữa được không?

Thuật ngữ viêm mũi vận mạch ít được đề cập nên phần lớn mọi người đều chưa có hình dung về mức độ nghiêm trọng của bệnh lý này. Trên thực tế, viêm mũi vận mạch không quá nguy hiểm. Do căn nguyên không do nhiễm trùng và dị ứng nên ảnh hưởng chủ yếu là sự phiền toái, khó chịu trong cuộc sống hằng ngày.

Tình trạng hắt hơi, sổ mũi, ngứa mũi… có thể làm giảm hiệu suất công việc, ảnh hưởng đến khả năng tập trung khi học tập. Triệu chứng bùng phát mạnh vào ban đêm còn làm gián đoạn giấc ngủ, gia tăng nguy cơ mất ngủ, khó ngủ…

Viêm mũi vận mạch kéo dài sẽ ảnh hưởng đến hệ thống tai mũi họng và gia tăng nguy cơ bị viêm xoang, viêm tai giữa, ho mãn tính… Một vài nghiên cứu còn cho thấy, hiện tượng viêm dai dẳng ở niêm mạc mũi còn là yếu tố gia tăng nguy cơ bị polyp mũi.

Do nguyên nhân không rõ ràng nên điều trị viêm mũi vận mạch chủ yếu là làm giảm triệu chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống. Ngoài các phương pháp y tế, việc kết hợp với các biện pháp chăm sóc sẽ giúp quản lý bệnh thành công, giảm thiểu nguy cơ tái phát đáng kể.

Có thể bạn quan tâm: Viêm Mũi Dị Ứng Có Chữa Được Không, Bao Lâu Thì Khỏi? Chuyên Gia Giả Đáp

Chẩn đoán viêm mũi vận mạch

Viêm mũi vận mạch là một chẩn đoán loại trừ. Tức là bác sĩ phải loại trừ tất cả các dạng viêm mũi khác trước khi đưa ra chẩn đoán này. Như đã đề cập, viêm mũi vận mạch là tình trạng không rõ nguyên nhân và không có bất cứ dấu hiệu cận lâm sàng nào. Vì vậy, chẩn đoán sẽ mất khá nhiều thời gian và bệnh nhân buộc phải thực hiện nhiều kỹ thuật từ xét nghiệm cho đến chẩn đoán hình ảnh.

Các bước chẩn đoán viêm mũi vận mạch bao gồm:

• Khám lâm sàng: Trước tiên, bác sĩ sẽ khám thực thể để đánh giá niêm mạc và chất tiết nhầy từ hệ thống mũi – xoang. Viêm mũi vận mạch thường có biểu hiện niêm mạc tái nhợt, chất nhầy trong suốt… Thông qua biểu hiện này, bác sĩ có thể khoanh vùng các khả năng có thể xảy ra.
• Xét nghiệm kháng thể IgE: Phần lớn các trường hợp viêm mũi đều liên quan đến dị ứng, kích ứng. Xét nghiệm kháng thể IgE được thực hiện để loại trừ khả năng viêm mũi có liên quan đến phản ứng dị ứng.
• Xét nghiệm tế bào học: Trong xét nghiệm này, bác sĩ sẽ sử dụng tế bào biểu mô từ cuốn mũi dưới để phân tích. Dựa vào số lượng của bạch cầu ái toan, bác sĩ có thể xác định viêm mũi do dị ứng hay không.
• Thực hiện bảng câu hỏi Brandt và Bernstein: Bảng câu hỏi được sử dụng để khai thác các dữ liệu quan trọng như tiền sử gia đình có bị dị ứng hay không, thời điểm triệu chứng khởi phát, triệu chứng có liên quan đến thời tiết, tiếp xúc với thú cưng hay hít phải các mùi mạnh như mùi sơn, nước hoa hay không…
• Thử nghiệm kích thích mũi: Để loại trừ viêm mũi dị ứng, bác sĩ sẽ cho chất gây dị ứng tiếp xúc với niêm mạc mũi. Thông qua phản ứng lâm sàng, có thể xác định viêm mũi vận mạch và các loại viêm mũi không dị ứng khác.
• Chẩn đoán hình ảnh: Trong một số trường hợp, chụp cắt lớp vi tính (CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI) có thể được chỉ định. Hình ảnh từ các kỹ thuật này giúp phát hiện bất thường cấu trúc mũi – xoang, phát hiện khối u ở đầu và cổ…

Sau khi thực hiện các kỹ thuật trên, bác sĩ sẽ dựa vào kết quả để đưa ra chẩn đoán cuối cùng. Vì viêm mũi vận mạch không có dấu hiệu cận lâm sàng nên chẩn đoán sẽ được thực hiện bằng cách loại trừ.

Các phương pháp điều trị viêm mũi vận mạch

Viêm mũi vận mạch được điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau. Tuy nhiên, do căn nguyên không rõ ràng nên đôi khi điều trị không mang lại kết quả như mong đợi. Để quản lý bệnh thành công, ngoài các phương pháp y khoa, cần phải phối hợp với chế độ chăm sóc hợp lý.

Sau khi có chẩn đoán chính thức, bệnh nhân sẽ được tư vấn phương pháp điều trị phù hợp với tình trạng sức khỏe:

1. Sử dụng thuốc

Dùng thuốc là phương pháp phổ biến nhất trong điều trị viêm mũi nói chung và viêm mũi vận mạch nói riêng. Thuốc được sử dụng nhằm thuyên giảm các triệu chứng như chảy nước mũi, nghẹt mũi… Qua đó nâng cao chất lượng cuộc sống và hạn chế những ảnh hưởng đối với giấc ngủ, sinh hoạt hằng ngày.

Các loại thuốc được dùng trong điều trị viêm mũi vận mạch:

• Thuốc xịt chứa corticoid: Thuốc xịt corticoid được sử dụng rất phổ biến trong điều trị các loại viêm mũi. Với đặc tính chống viêm và kháng dị ứng, corticoid giúp ức chế giải phóng tế bào mast và các chất trung gian gây viêm. Thuốc có hiệu quả trong việc giảm nghẹt mũi, ngứa mũi.
• Thuốc kháng histamin: Dù không có cơ chế dị ứng, thuốc kháng histamin vẫn được sử dụng trong điều trị viêm mũi vận mạch. Sử dụng nhóm thuốc này có thể cải thiện tình trạng nghẹt mũi, chảy nước mũi mãn tính và giảm viêm niêm mạc mũi – xoang.
• Thuốc kháng cholinergic: Sinh lý bệnh viêm mũi vận mạch có liên quan đến mất cân bằng hệ phó giao cảm và giao cảm. Do đó, thuốc kháng cholinergic như Promethazin, Imipramine… có thể được sử dụng để cải thiện tình trạng chảy nước mũi, nghẹt mũi.
• Thuốc cường giao cảm: Nhóm thuốc này có tác dụng tăng cường hoạt động của hệ thần kinh tự trị. Trong điều trị viêm mũi vận mạch, tác dụng của thuốc là làm co mạch, giảm lưu lượng máu ở niêm mạc mũi. Qua đó cải thiện tình trạng phù nề, giảm nghẹt mũi, khó thở…
• Tiêm Botulinum Toxin (BTX): Hiện nay, botox đã được ứng dụng trong điều trị viêm mũi dị ứng. Tiêm botox vào cuốn mũi dưới có thể ức chế dây thần kinh tiền synap giải phóng acetylcholine. Từ đó giảm tiết chất nhầy, cải thiện tình trạng hắt hơi, chảy nước mũi dai dẳng…

Các loại thuốc kể trên mang lại hiệu quả tốt trong việc giảm triệu chứng của viêm mũi vận mạch. Tuy nhiên, thuốc chỉ có hiệu quả ngắn hạn. Rất nhiều trường hợp triệu chứng tái phát sau khi ngưng thuốc. Do đó, cần phải phối hợp với các biện pháp chăm sóc để hỗ trợ quá trình điều trị, hạn chế tình trạng lạm dụng thuốc quá mức.

2. Phẫu thuật

Phẫu thuật được chỉ định khi điều trị nội khoa không mang lại hiệu quả. Bệnh nhân sẽ được thăm khám và đánh giá trước khi chỉ định phương pháp phẫu thuật phù hợp:

• Cắt polyp mũi: Trường hợp có polyp mũi, bác sĩ sẽ chỉ định cắt bỏ để bình thường hóa cấu trúc xoang – mũi. Khi hệ thống mũi – xoang lưu thông thuận lợi, các triệu chứng nghẹt mũi, chảy nước mũi sẽ được cải thiện rõ rệt.
• Phẫu thuật thu nhỏ cuốn dưới: Đây là kỹ thuật phổ biến nhất trong điều trị viêm mũi dị ứng. Thu nhỏ cuốn dưới mũi sẽ giúp cải thiện tình trạng nghẹt mũi, chảy nước mũi dai dẳng do viêm mũi vận mạch. Tuy nhiên sau khi phẫu thuật, bệnh nhân vẫn cần sử dụng thuốc để triệu chứng được cải thiện triệt để.
• Cắt dây thần kinh vidian: Cắt dây thần kinh vidian được chỉ định đối với những trường hợp chảy nước mũi dai dẳng, nghiêm trọng và không có đáp ứng với thuốc. Kỹ thuật này được thực hiện nhằm giảm dịch tiết mũi, cải thiện tình trạng chảy nước mũi hiệu quả.

Có thể bạn quan tâm: Phẫu Thuật Viêm Mũi Dị Ứng Và Những Thông Tin Bạn Cần Biết

3. Chăm sóc hợp lý

Khi điều trị viêm mũi vận mạch, cần hỗ trợ các phương pháp y tế bằng chế độ chăm sóc hợp lý. Các biện pháp này giúp giảm nhẹ triệu chứng và nâng đỡ thể trạng, tăng cường hệ miễn dịch.

Các biện pháp chăm sóc cho người bị viêm mũi vận mạch:

• Rửa mũi thường xuyên bằng nước muối sinh lý hoặc các sản phẩm chứa nước biển sâu để loại bỏ chất nhầy. Đồng thời cung cấp độ ẩm giúp làm mềm và giảm sự khó chịu ở niêm mạc mũi.
• Xông mũi hằng ngày cũng là cách làm sạch chất nhầy bên trong mũi – xoang hữu hiệu. Ngoài ra, cách này còn giúp loại bỏ các chất kích ứng bên trong khoang mũi, từ đó hữu ích trong việc giảm nhẹ các triệu chứng.
• Trong thời gian bệnh bùng phát mạnh, nên giữ ấm cơ thể, đeo khẩu trang khi ra ngoài. Tránh tắm vào sáng sớm và buổi tối muộn vì có thể làm trầm trọng tình trạng hắt hơi, chảy nước mũi.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, ưu tiên các món ăn mềm, nóng và dễ tiêu hóa.
• Tập thể dục thường xuyên cũng hữu ích trong việc đẩy lùi các triệu chứng. Những bộ môn có cường độ nhẹ nhàng như yoga, đi bộ… sẽ giúp điều hòa hệ thần kinh và nâng cao sức đề kháng. Điều này sẽ giúp viêm mũi vận mạch được kiểm soát, tránh tiến triển dai dẳng gây phiền toái cho cuộc sống hằng ngày.

Phòng ngừa viêm mũi vận mạch bằng cách nào?

Viêm mũi vận mạch không có nguyên nhân cụ thể nên gần như không thể phòng ngừa hoàn toàn. Tuy nhiên, thông qua việc loại trừ các yếu tố nguy cơ và nâng cao hệ miễn dịch, nguy cơ tái phát bệnh sẽ được hạn chế tối đa.

Các biện pháp giúp phòng ngừa viêm mũi dị ứng:

• Tránh tiếp xúc với các yếu tố kích ứng như các mùi mạnh (hóa chất, sơn, nước hoa), khói thuốc lá, mạt bụi, phấn hoa…
• Vệ sinh không gian sống thường xuyên và cân nhắc sử dụng máy lọc không khí nếu môi trường ô nhiễm, nồng độ bụi mịn cao.
• Tránh dùng thức ăn cay, hạn chế cà phê, rượu bia.
• Khi thời tiết thay đổi, nên giữ ấm cơ thể và hạn chế ra ngoài để tránh triệu chứng tái phát. Nên tắm nước ấm khi trời lạnh và hạn chế tắm quá lâu.
• Sinh hoạt điều độ, ngủ đúng giờ, đủ giấc và giữ tinh thần thoải mái. Tránh các yếu tố gây xúc động mạnh vì có thể kích hoạt triệu chứng của viêm mũi vận mạch bùng phát.

Viêm mũi vận mạch tuy là bệnh lành tính nhưng gây ra nhiều phiền toái trong sinh hoạt hằng ngày. Mặc dù nguyên nhân chưa rõ ràng nhưng những trường hợp điều trị tích cực và chăm sóc hợp lý đều có cải thiện rõ rệt. Vì vậy, ngay khi có các dấu hiệu bất thường, nên sắp xếp thăm khám trong thời gian sớm nhất.

Tham khảo thêm:

• Viêm Mũi Dị Ứng Có Lây Không? Cách Phòng Tránh Hiệu Quả
• Điểm Danh TOP 10 Thuốc Xịt Viêm Mũi Dị Ứng Tốt Nhất Trên Thị Trường