Viêm Tai Giữa Ở Trẻ Em

Viêm tai giữa là bệnh lý thường gặp, có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi và đặc biệt phổ biến ở trẻ em. Theo thống kê, cứ 3 trẻ thì có 2 trẻ ít nhất mắc một đợt viêm tai giữa lúc 1 tuổi. Viêm tai giữa nếu không được nhận biết kịp thời và điều trị đúng cách có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho trẻ, thậm chí có thể gây nguy cơ mất thính lực.

Bệnh viêm tai giữa ở trẻ em

Cấu trúc của tai được chia làm 3 phần là tai ngoài, tai giữa và tai trong. Trong đó, tai ngoài gồm vành tai ngoài và ống tai; tai giữa gồm màng nhĩ, hòm nhĩ, vòi nhĩ và xương con; tai trong gồm ốc tai, các ống bán khuyên và tiền đình.

Viêm tai giữa là bệnh lý nhiễm trùng tai giữa, thường xảy ra do vi khuẩn hoặc virus xâm nhập vào khoảng trống phía sau màng nhĩ (tai giữa). Khi bị viêm, tai giữa của trẻ thường chứa đầy mủ, gây áp lực lên màng dĩ, dẫn đến giảm khả năng nghe và tình trạng đau buốt tai thường xuyên cho bé.

Viêm tai giữa có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, đặc biệt phổ biến ở trẻ em, nhất là trẻ từ 3 tháng tuổi đến 3 tuổi. Ở lứa tuổi này, cấu trúc và chức năng của vòi Eustachian chưa hoàn thiện, góc ống eustach nằm ngang hơn, góc của cơ căng khẩu cái cùng sụn của vòi tai mở ra kém hiệu quả hơn người lớn, nên khiến bé dễ bị nhiễm trùng dẫn đến viêm tai giữa.

Viêm tai giữa ở trẻ em bao gồm viêm tai giữa cấp tính (AOM) và viêm tai giữa ứ dịch (OME). Viêm tai giữa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đặc trưng bởi tình trạng ứ dịch tai giữa, các dấu hiệu và triệu chứng bệnh khởi phát cấp tính. Khi soi tai thấy màng nhĩ phồng lên, phía sau màng nhĩ có nhiều dịch.

Trong khi đó, viêm tai giữa ứ dịch là tình trạng thường xảy ra sau viêm tai giữa cấp tính. Các triệu chứng của bệnh viêm tai giữa cấp biến mất, không có nhiễm trùng hoạt động nhưng trong tai lại có nhiều dịch, gây mất thính lực nhẹ, tạm thời.  Khi tình trạng viêm tai giữa liên tục kéo dài hơn 3 tháng, có chảy mủ tai qua mãng nhĩ ngay cả khi được điều trị được gọi là viêm tai giữa mạn tính.

Bài viết tham khảo: Bệnh Viêm Tai Giữa Có Lây Không? Cách Nhận Biết Và Điều Trị

Nguyên nhân – yếu tố nguy cơ

Viêm tai giữa ở trẻ em là sự tổn thương và viêm nhiễm xuất hiện trong tai giữa. Nguyên nhân chủ yếu là do vi khuẩn hoặc do các tác động của yếu tố môi trường, kết hợp với yếu tố thuận lợi là việc cấu trúc tai của trẻ chưa hoàn chỉnh hay có bất thường ở sọ mặt… Các vi khuẩn gây bệnh thường gặp là:

• Viêm tai giữa ở trẻ sơ sinh thường do khuẩn que gram âm trong ruột, thường là Staphylococcus aureus và Escherichia coli gây ra.
• Ở trẻ em và trẻ dưới 14 tuổi, thường do vi khuẩn Moraxella (Branhamella) catarrhalis, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae không định type…
• Ngoài ra, cũng có thể do liên cầu tan huyết beta nhóm A và S. aureus nhưng thường hiếm gặp, ít phổ biến hơn
• Ở người trên 14 tuổi, viêm tai giữa thường do liên cầu tan huyết beta nhóm A, S. pneumoniae, S.aureus hoặc H. influenzae…

Các yếu tố nguy cơ có thể khiến trẻ dễ mắc viêm tai giữa hơn có thể kể đến như sự có mặt của khói thuốc lá trong gia đình, gia đình có tiền sử về viêm tai giữa, trẻ bú bình, đến nhà trẻ, sống ở vùng ô nhiễm môi trường cao… Bên cạnh đó, một số yếu tố khác thường là:

• Tuổi tác: Thường gặp ở trẻ từ 3 tháng tuổi đến 3 tuổi do cấu trúc và chức năng của vòi Eustachian chưa hoàn thiện.
• Thời tiết: Khi thay đổi thời tiết, nhất là thời điểm giao mùa từ thu sang đông, không khí lạnh, ẩm, thấp tạo điều kiện cho mầm bệnh phát triển gây các bệnh về đường hô hấp dẫn đến biến chứng viêm tai giữa ở trẻ.
• Hở vòm miệng: Trẻ bị hở hàm ếch có cấu trúc xương và cơ bất thường, ảnh hưởng đến vòi eustachian làm gia tăng nguy cơ viêm tai giữa cho trẻ…

Tìm hiểu thêm: Viêm Tai Giữa Cấp Tính Là Gì? Nguyên Nhân, Cách Nhận Biết Và Điều Trị

Triệu chứng viêm tai giữa ở trẻ em

Khi trẻ mắc viêm tai giữa cấp, các triệu chứng ban đầu đặc trưng và phổ biến nhất chính là đau nhức ở tai, chức năng nghe của tai giảm sút. Trẻ sơ sinh thường trở nên cáu gắt, khó ngủ, hay cáu kỉnh, thường lấy tay dụi vào tai. Một số triệu chứng khác ở trẻ em có thể kể đến như sốt, buồn nôn, nôn ói.

Khi soi tai sẽ thấy có một màng nhĩ phồng, mất nón sáng, không rõ cấu trúc bình thường. Đồng thời, trẻ cũng bị giảm thông khí ở tai giữa, tính di động của màng nhĩ kém. Một số trường hợp có chảy mủ tai hoặc có mủ chảy ra ống tai ngoài.

Nhìn chung, chúng ta có thể nhận biết viêm tai giữa ở trẻ em thông qua các dấu hiệu như:

• Đau nhức tai, nhất là khi nằm, đau nhiều khi kéo nhẹ vành tai
• Trẻ khó ngủ, quấy khóc nhiều hơn
• Trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ thường khó chịu, hay cào dụi tai, đòi bế và khóc nhiều
• Trẻ khó nghe, chậm phản ứng với âm thanh, có thể dễ mất thăng bằng
• Đau tai, đau đầu, ù tai, giảm thính lực
• Sốt nhẹ hoặc sốt cao, có thể từ 38 độ trở lên
• Sổ mũi, hắt hơi, ho, chảy mũi tai
• Có dịch hoặc mủ chảy ra từ ống tai ngoài
• Ăn uống kém, đôi khi xuất hiện tình trạng nôn, tiêu chảy…

Đọc thêm: Viêm Tai Giữa Ứ Dịch Là Gì? Có Nguy Hiểm Không? Cách Chữa Trị

Viêm tai giữa ở trẻ em có tự khỏi không?

Viêm tai giữa là bệnh thường gặp ở trẻ em, có khoảng 15 – 20% trẻ lên 3 bị viêm tai giữa, tỷ lệ này là khoảng 10% ở trẻ trong độ tuổi từ 3 – 5 tuổi. Trẻ có thể bị viêm tai giữa do vi khuẩn xâm nhập hoặc do biến chứng của một số bệnh tai mũi họng không được điều trị kịp thời, đúng cách.

Khi các tác nhân gây bệnh xâm nhập, tấn công, hệ miễn dịch của cơ thể sẽ có cơ chế tự chống lại chúng. Khi hệ miễn dịch của trẻ tốt, các triệu chứng của bệnh có thể dần được cải thiện nếu được chăm sóc đúng cách. Như vậy, có thể nói, trong nhiều trường hợp, viêm tai giữa hoàn toàn có thể tự khỏi.

Thực tế, viêm tai giữa có thể tự khỏi trong 7 – 10 ngày, thậm chí có thể khỏi trong 2 – 3 ngày. Tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp tình trạng nhiễm trùng kéo dài dai dẳng, gây ra nhiều vấn đề cho trẻ, ngay cả khi đã được điều trị bằng kháng sinh. Với thắc mắc viêm tai giữa ở trẻ có tự khỏi không, theo các chuyên gia, tùy vào tình trạng sức khỏe và cơ địa của trẻ mà bệnh có thể tự khỏi hoặc kéo dài dai dẳng.

Viêm tai giữa rất phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nhất là trẻ trong độ tuổi từ 3 tháng tuổi đến 3 tuổi. Bệnh rất dễ phát sinh biến chứng nguy hiểm khi không được sớm phát hiện, can thiệp và điều trị đúng cách. Nếu các triệu chứng không cải thiện, có dấu hiệu nghiêm trọng hơn, bạn cần nhanh chóng đưa trẻ thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị.

Không nên bỏ lỡ: Hướng Dẫn Cách Chăm Sóc Trẻ Bị Viêm Tai Giữa Nhanh Khỏi Bệnh

Biến chứng nguy hiểm của bệnh

Viêm tai giữa ở trẻ em nếu không được phát hiện và kịp thời điều trị có thể gây những biến chứng nguy hiểm, khó khắc phục. Có thể kể đến như viêm tai xương chũm, áp xe não, viêm màng não, thậm chí có thể gây liệt dây thần kinh số 7. Trẻ bị viêm tai giữa thường xuyên hoặc viêm tai giữa mãn tính có thể bị nghe kém.

Đặc biệt, những trẻ chưa phát âm chuẩn, đang tập nói sẽ dễ bị rối loạn ngôn ngữ, có thể gặp các trường hợp như nói không rõ âm, từ ngữ không rõ ràng, nói ngọng… Điều này sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng ngôn ngữ, chất lượng giao tiếp xã hội sau này của trẻ.

Không chỉ vậy, nếu không được điều trị kịp thời, đúng cách, dịch mủ từ tai giữa có thể lan sang các vị trí lân cận, gây ra các biến chứng như viêm xương chũm, thủng màng nhĩ, viêm màng não, giảm thính lực, áp xe não, huyết khối xoang hang… Ngoài ra, ngay cả khi điều trị bằng kháng sinh, trẻ có thể gặp biến chứng trong sọ dẫn đến phát triển chậm chạp, dễ xảy ra ở trẻ bị suy giảm miễn dịch.

Nhìn chung, các triệu chứng về tai mũi họng của trẻ không được coi là nghiêm trọng. Điều này khiến các bậc phụ huynh thường chủ quan, lơ là với các vấn đề mà trẻ đang gặp phải. Việc chậm trễ trong điều trị có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí có thể đe dọa tính mạng của trẻ. Do đó, khi con có các triệu chứng về tai, mũi, họng nên đưa con thăm khám bác sĩ, tránh tự ý điều trị bằng kháng sinh tại nhà.

Có thể bạn quan tâm: Viêm Tai Xương Chũm Hài Nhi: Cách Nhận Biết Và Điều Trị Hiệu Quả

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Có thể thấy, viêm tai giữa ở trẻ có thể tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách, sức đề kháng, hệ miễn dịch của bé tốt. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể gây ra nhiều điều trị nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến chức năng tai mà còn có thể lan sang các vị trí lân cận. Viêm tai giữa ở trẻ em có thể gây ra các biến chứng ở nhiều mức độ khác nhau.

Khi con có các triệu chứng bất thường về tai, mũi, họng, nhất là khi các triệu chứng kéo dài. Đặc biệt, nên nhanh chóng đưa trẻ đi khám ngay nếu có 1 trong các biểu hiện sau:

• Tình trạng đau tai của trẻ tăng lên
• Trẻ quấy khóc nhiều, bỏ bú hoặc bỏ ăn
• Sốt cao liên tục, dùng thuốc hạ sốt và chườm ấm không thấy giảm
• Trẻ nôn nhiều, đi ngoài nhiều lần trong ngày
• Trẻ có dấu hiệu mất nước, khô miệng, khô môi
• Trẻ kêu đau liên tục, khó chịu nhiều
• Các triệu chứng của bệnh không giảm đi sau 2 ngày điều trị…

ĐỌC NGAY: Viêm Tai Giữa Thủng Màng Nhĩ: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị

Chẩn đoán và điều trị

Viêm tai giữa có thể được chẩn đoán lâm sàng thông qua các triệu chứng, khám thực thể bằng cách soi tai kết hợp với bệnh sử của trẻ. Đôi khi, trẻ cũng được chẩn đoán bằng một số công cụ có sẵn như đo nhĩ lượng, đo phản xạ cơ bàn đạp. Bệnh được chẩn đoán dựa trên sự xuất hiện cơn đau cấp tính (trong 48 giờ), phồng màng nhĩ, triệu chứng tràn dịch tai giữa khi dùng ống soi bơm hơi.

Nguyên tắc điều trị viêm tai giữa là để phục hồi thính lực, giảm nguy cơ tai phát và phòng tránh biến chứng. Bệnh thường được điều trị bằng cách:

1. Dùng thuốc giảm đau hạ sốt

Trẻ bị viêm tai giữa thường bị sốt vừa hoặc sốt cao, có thể sốt từ 38 độ C trở lên. Điều đầu tiên trong điều trị viêm tai giữa cho trẻ là hạ sốt, giảm đau cho trẻ. Thông thường, trẻ sẽ được chỉ định dùng các thuốc như ibuprofen hay paracetamol để giảm giảm đau và giảm sốt cho trẻ, dùng cho trường hợp trẻ sốt trên 38.5 độ C.

Liều dùng thuốc giảm đau, hạ sốt cho trẻ cần phù hợp với cân nặng của bé. Thông thường, sẽ dùng từ 10 – 15mg/kg với paracetamol, mỗi liều cách nhau từ 4 – 6 tiếng. Đối với ibuprofen, thường dùng 10mg/kg cân nặng, mỗi liều cách nhau ít nhất 6 tiếng. Chỉ dùng khi trẻ sốt trên 38.5 độ C, đau và quấy khóc nhiều, tuyệt đối không lạm dụng.

Lưu ý: Đa phần các trường hợp trẻ từ 6 tháng đến dưới 2 tuổi bị viêm tai giữa 1 bên hoặc trẻ trên 2 tuổi bị nhẹ thì có thể tự khỏi khi chỉ dùng thuốc giảm đau, hạ sốt.

2. Thuốc kháng sinh

Kháng sinh là thuốc thường được chỉ định cho trường hợp trẻ mắc viêm tai giữa do vi khuẩn gây ra. Để điều trị chính xác nhất thì cần dựa trên kết quả kháng sinh đồ cấy mủ tai. Theo các chuyên gia, thời gian điều trị viêm tai giữa ở trẻ bằng kháng sinh thời kéo dài từ 7 – 10 ngày. Trường hợp trẻ bị thủng màng nhĩ, có thể nhỏ tai trong 3 – 4 ngày đầu để ngăn ngừa tình trạng bít dẫn lưu do hình thành các bửng mủ trong tai.

Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng có thể dùng kháng sinh để điều trị cho trẻ. Chỉ dùng kháng sinh trị viêm tai giữa khi các triệu chứng bệnh không cải thiện sau 48 – 72 giờ theo dõi, viêm tai giữa cấp nặng khiến trẻ đau nhiều, trên 48 giờ, sốt trên 39 độ hoặc với trẻ dưới 2 tuổi bị viêm cả 2 bên, có nhiều yếu tố nguy cơ…

Xem thêm: Review TOP 5 Thuốc Điều Trị Viêm Tai Giữa Ở Trẻ Tốt Nhất Hiện Nay

3. Thuốc nhỏ tai, nhỏ mũi

Trong một số trường hợp, thuốc nhỏ tai trị viêm tai giữa có thể được khuyến cáo sử dụng để giúp giảm đau. Các thuốc này thường là antipyrine, benzocaine, tuy nhiên, thuốc có thể không có sẵn. Cũng có nhiều tranh cãi về việc sử dụng một số tinh dầu có tác dụng giảm đau nhỏ tai cho trẻ.

Khi trẻ bị viêm tai giữa, trẻ có thể được chỉ định sử dụng thuốc nhỏ mũi để làm sạch tai giữa và mũi họng. Thuốc có tác dụng hỗ trợ phục hồi niêm mạc tai giữa, giúp dẫn lưu dịch mủ ra ngoài qua đường vòi tai dễ dàng hơn. Cũng có thể dùng thuốc chống viêm, giảm phù nề, co mạch, chống sung huyết trong điều trị viêm tai giữa.

4. Phẫu thuật

Với trường hợp viêm tai giữa chuyển từ sung huyết sang ứ mủ, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện phẫu thuật trích rạch màng nhĩ nhằm giúp dẫn lưu dịch mủ từ ống tai giữa ra ngoài. Có thể dùng một ống nhỏ đặt ở lỗ mở để giúp thông khí ở tai giữa, đồng thời ngăn ngừa tình trạng tích tụ chất lỏng trong tai.

Trường hợp viêm tai giữa kèm theo nhiều triệu chứng viêm đường hô hấp trên, xảy ra do tắc nghẽn bởi viêm amidan phì đại thì cần nạo VA, cắt amidan. Trường hợp trẻ gặp phải nhiều biến chứng hơn, việc điều trị nội khoa không mang lại kết quả khả quan thì có thể được chỉ định phẫu thuật hòm nhĩ, khoét xương chũm.

Đọc thêm: Mổ Viêm Tai Giữa Khi Nào? Có Nên Mổ Không? Giá Thành Phẫu Thuật

Cách chăm sóc khi trẻ bị viêm tai giữa

Khi con bị viêm tai giữa, nếu tình trạng nhẹ, mẹ có thể chăm sóc cho con tại nhà. Khi các triệu chứng nghiêm trọng, kéo dài, cách tốt nhất là nên nhanh chóng đưa trẻ thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị. Trong quá trình điều trị, cần theo dõi trẻ chặt chẽ để sớm phát hiện các biểu hiện bất thường. Trẻ bị viêm tai giữa khi dùng thuốc dễ gặp phải tác dụng phụ, có thể kể đến như nổi mề đay, mẩn ngứa.

Dưới đây là cách chăm sóc trẻ bị viêm tai giữa mà ba mẹ có thể tham khảo:

• Khi tai trẻ chảy dịch mủ, nên để dịch thoát ra ngoài tự nhiên, sau đó làm sạch dịch mủ cho trẻ.
• Tuyệt đối không nên lau tai trẻ quá sâu, không để nước vào tai, không dùng nước rửa tai hoặc dùng bông nút kín tai trẻ
• Dùng nước muối sinh lý ấm rửa mũi trẻ từ 2 – 3  lần/ngày khi con bị viêm tai giữa nhưng cần tránh lạm dụng.
• Cho trẻ ăn uống theo nhu cầu, nên ăn các thực phẩm dễ tiêu, giàu dinh dưỡng, chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ, uống nhiều nước và các loại nước hoa quả
• Với trẻ dưới 6 tháng tuổi, nên tích cực cho con bú mẹ, có thể tăng số lần bú lên. Nếu trẻ dùng sữa công thức thì nên chia nhỏ lượng sữa để con bú nhiều lần trong ngày, không nên ép con ăn lượng sữa quá lớn.
• Cần chườm khăn ấm để hạ sốt, cho con mặc quần áo mỏng, dễ thấm hút mồ hôi, nếu trẻ sốt cao, trên 38.5 thì có thể cho con uống thuốc hạ sốt giảm đau.
• Nên ở phòng thoáng mát, sạch sẽ, tốt nhất nên để phòng thoáng, không đóng kín các cửa.
• Sau khi đã thăm khám, nên cho trẻ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý mua kháng sinh hay tăng giảm liều lượng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Tham khảo thêm: TOP 5 Thuốc Nhỏ Trị Viêm Tai Giữa Cho Mẹ Bầu Hiệu Quả, Lành Tính

Biện pháp phòng ngừa viêm tai giữa ở trẻ

Viêm tai giữa là bệnh lý tai mũi họng thường gặp ở trẻ em. Bệnh có thể tự khỏi nhưng đa phần sẽ gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, các biến chứng ở nhiều mức độ khác nhau cho trẻ. Hơn nữa, bệnh còn có nguy cơ tái phát nhiều lần. Vì vậy, cách tốt nhất là nên phòng ngừa để tránh bé bị viêm tai giữa. Các biện pháp phòng ngừa như sau:

• Vệ sinh sạch sẽ tay chân cho trẻ, thay đổi thói quen cho tay vào miệng hoặc ngoáy mũi ở trẻ
• Vệ sinh tai mũi họng sạch sẽ cho bé, có thể dùng nước muối sinh lý ấm để nhỏ mũi cho bé nhằm tránh viêm mũi họng
• Cho con thăm khám định kỳ, nhất là khi trẻ thường mắc viêm tai giữa, các bệnh về hô hấp hay viêm tai giữa mạn tính
• Nên cho con bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, có thể duy trì bú mẹ đến 24 tháng tuổi là tốt nhất (nếu mẹ có điều kiện)
• Đảm bảo môi trường sống sạch sẽ, thường xuyên dọn dẹp, vệ sinh môi trường sống để tránh khói bụi, ẩm mốc.
• Cho con tiêm phòng đầy đủ, nhất là mũi vaccine phòng cúm và phế cầu.
• Cho trẻ uống đủ lượng nước cần thiết, xây dựng chế độ dinh dưỡng cân đối, khoa học. Hạn chế cho con ăn các thực phẩm không lành mạnh, đồ ăn nhanh, bánh kẹo, nước ngọt…

Nhìn chung, viêm tai giữa ở trẻ em là bệnh lý xảy ra khi sự tổn thương và viêm nhiễm xuất hiện trong tai giữa. Bệnh thường gặp ở trẻ từ 3 tháng tuổi đến 3 tuổi, không chỉ gây các triệu chứng khó chịu mà còn có thể gây ra nhiều biến chứng cho trẻ. Hy vọng các thông tin trên sẽ giúp các bậc phụ huynh hiểu hơn về bệnh viêm tai giữa và có phòng bệnh cũng như biết cách xử lý khi con mắc bệnh.

Tham khảo thêm

• Trẻ Bị Viêm Tai Giữa Kiêng Ăn Gì, Nên Ăn Gì Để Bệnh Nhanh Khỏi Nhất?
• Viêm Tai Giữa Tái Đi Tái Lại: Nguyên Nhân Gây Bệnh Và Cách Xử Lý